شما می‌تونید این قسمت را در آدرس‌های زیر بشنوید یا در ادامه به متن اون دسترسی داشته باشید:
روزبه‌روز استفادۀ ما از شبکه‌های اجتماعی بیشتر و بیشتر شده اما شاید ناخواسته کاری انجام دهیم که مرتکب جرمی شویم و از آن باخبر نباشیم و بعد از طرح شکایت مجرم شناخته شویم. پیروی همین موضوع با خدایار سعید وزیری گپ زدیم.
خودت رو برای ما معرفی می‌کنی؟
خدایار سعیدوزیری هستم، فوق لیسانس حقوق ارتباطات و رسانه دارم و دکترای حقوق بین‌الملل می‌خونم و در حوزۀ فضا و حقوق سایبر و استارتاپ‌ها فعالیت داشتم و دارم.
جرائمی رو که احتمال داره در شبکه‌های اجتماعی مرتکب بشیم برامون بیشتر باز می‌کنی؟
خب ما یک‌سری عناوین مجرمانه داریم که در قانون جرم تلقی می‌شن. اینکه بستر ارتکاب اون‌ها کجا باشه، تأثیری در جرم‌بودنشون نداره؛ مثلاً شما ممکنه توهین، افترا و فحاشی و… رو در روزنامه چاپ کنید یا یک نامه بنویسید یا در بستر شبکه‌های اجتماعی مطرحش کنید؛ یعنی بستر شبکه‌های اجتماعی صرفاً بستری برای وقوع جرمه و هر جای دیگه هم به هر شکلی بروز کنه، در جرم‌بودنش تغییری ایجاد نمی‌کنه.
یک‌سری جرائم هم هستن که مختص شبکۀ اجتماعی و فضای سایبرن که در فضای حقیقی اصلاً امکان وقوع ندارن. مثل انتشار اسکرین شات، انتشار محتویات مستهجن یا هک رایانه یا اکانت توییتر و… . این جرائم مختص شبکه‌های اجتماعی هستن و در فضای حقیقی قابل تحقق نیستن. اگه من هم بخوام تقسیم کنم، به این دو شکل هستن: یعنی جرائم کلی و جرائم مختص شبکه‌های اجتماعی.
می‌تونی جرائم کلی رو برامون باز کنی تا ببینیم به‌طورکلی شامل چه چیزهایی می‌شن؟
بله، توهین و افترا یکی از اون موارد هست که شامل هر نوع کلمه و حرفی است که عرفاً توهین تلقی می‌شه؛ ممکنه در فرهنگ ما توهین باشه و در فرهنگی نباشه، ما عرفی رو در نظر می‌گیریم که در جامعه بیان شده. مورد بعدی نشر اکاذیب هست، یعنی شما مطالبی رو به کذب به مجموعه یا شرکتی منتسب می‌کنید یا درموردش می‌گید.
مثلاً می‌گید که فلان آدم فلان حرف رو زده، فلان کار رو کرده، در‌صورتی‌که نزده و ادعای شما کذبه. یا انتشار اسرار افراد که میتونه خیلی چیزها رو در بر بگیره، میتونه عکس‌های خانوادگی باشه یا فیلم خانوادگی، نامه و هر چیزی که بشه گفت اسرار یه نفر محسوب می‌شه که عرفاً شخص مایل نیست این مطالب یا تصویر در انظار عمومی منتشر بشه.
الان احتمالاً دیدید که توی این فضاها، مخصوصاً در پیج‌های پربازدید و اینفلوئنسرهای اینستاگرام، خیلی فحاشی می‌کنن. من نشنیدم که کسی بره شکایت کنه، برای شکایت چی کار می‌تونن بکنن؟
دو حالت داریم: یک وقت آی‌دی مشخصه و راحت شناسایی می‌شه، یک وقت هم آی‌دی فیکه. اگه آی‌دی فیک باشه شما باید به پلیس فتا مراجعه کنی تا کاربر رو شناسایی کنن تا بعدش بتونید در دادسرای جرائم سایبری اقامۀ دعوا کنید. اگه اسم و فامیلش مشخصه باشه که هم می‌تونید به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی برید و هم به دادسرای جرائم رایانه‌ای که در تهران سمت صادقیه هست و اونجا شکایت کنید.
مثل اینکه کسی تو خیابون به شما توهین کرده باشه، این هم همون حالته. حالا مستند اسکرین‌شاته یا چیزی که موجوده از اون توهینی که به شما شده. نکته‌ای که باید بهش توجه داشت بحثیه با عنوان جعل هویت. خیلی‌وقت‌ها یک نفر میاد تو توییتر با اسم یه آدمی، حالا شناخته‌شده باشه یا نه، یک آی‌دی درست می‌کنه که جعلیه.
مثلاً به اسم منِ خدایار وزیری آی‌دی درست می‌کنه و از اون طریق مطالبی منتشر می‌کنه، فحاشی می‌کنه یا هر چیزی که درواقع میتونه عنوان مجرمانه داشته باشه. شمای نیما شفیع‌زاده می‌گی این سعیدوزیری زیر پست من فحش داده، بنابراین میای از من شکایت می‌کنی. اینجا مسئله‌ای که پیش میاد اینه که توی گام اول من باید اثبات کنم که آی‌دی من نیست که حالا پلیس فتا از طریق شماره‌تلفن این‌کار رو انجام می‌ده. جعل هویت جرمه. در قانون جرائم رایانه‌ای با صراحت داریم که تغییر یا ایجاد داده‌ای که قابل استناد باشه و به‌صورت متقلبانه علیه کسی ساخته بشه، جرمه.
اون وقت کسایی که فن‌پیج درست می‌کنن هم شامل این موضوع می‌شن یا نه؟
فن‌پیج دو حالته: یا به اسم و فامیل طرفه و معلوم نیست که فن‌پیجه یا اینکه در آی‌دی یا بیو نوشته که فن هست و مشخصه. اگه طوری باشه که مخاطب رو به اشتباه بندازه که مثلاً عرف جامعه این رو بپذیره، باز هم جرمه و کاربر واقعی میتونه بره شکایت کنه که به اسم من پیج فیک ساختن، حداقلش محکوم می‌شه به اینکه پیج رو ببنده و اگه خسارت نقدی یا شخصیتی یا معنوی هم ایجاد کرده باشه باید پرداخت کنه و خسارت رو جبران کنه.
همۀ اکانت‌های نامشخص رو می‌شه ردیابی کرد و مشخص کرد که واقعاً چه کسی پشتشون هست؟
قابل ردیابی هست، مگر در شرایط خاصی، مثلاً اینکه کاربر واقعی در ایران نباشه؛ چون ما براساس آی‌پی و شماره‌تلفن اکانت رو ردیابی می‌کنیم. اگه اون شخص در ایران مستقر نباشه، هم پیگیری‌اش سخت می‌شه و هم طرح دعوا عملاً غیرممکنه و به نتیجۀ خاصی نمی‌رسه. اگه در داخل باشه بیشتر از ۹۰درصد قابل شناسایی و پیگیری هست.
حالا فرض کنیم یکی از این موارد اتفاق می‌افته، اگه پروژۀ خوش‌دستی باشه، از لحظۀ شروع شکایت تا موقعی که به جواب برسیم چقدر طول می‌کشه؟
این موضوع کیس‌به‌کیس میتونه متفاوت باشه. گام‌به‌گام مراحلش رو می‌گم شاید دید بهتری پیدا کنی. اول که می‌ری دادسرا و مستنداتی که داری، حالا اسکرین شات یا هر چیز دیگه‌ای، به دادخواست ضمیمه می‌کنی و اعلام شکایت می‌کنی. فرض بر اینه که اون اسم و فامیل شناسایی شده، وگرنه که گفتیم مرحلۀ قبلش باید به پلیس فتا رفته باشی.
دادسرا تحقیق می‌کنه که اصلاً این اسکرین‌شات واقعی هست یا جعلی. بعد تشکیل پرونده می‌شه می‌ره دادگاه، دادگاه باید وقت رسیدگی تعیین کنه. اگه آدرسش رو دارید براش ابلاغ می‌شه، اگه نه، به‌صورت ابلاغ قانونی مثلاً در روزنامه‌ها آگهی می‌شه که اون فرد فراخونده بشه به دادگاه مجموعه. ظرف ۵-۶ ماه این موضوع به رأی می‌رسه، حالا یک ذره کمتر بیشتر. اگه مثلاً محکوم شه میتونه تجدید‌نظر بخواد و ادامۀ ماجرا.
حالا فرض کنیم شکایت کرد و حرفی که زده بود درست بود، کسی که مجرمه چی کار می‌کنه؟ یعنی چه حکمی براش می‌برن؟
بستگی به جرمی داره که بهش محکوم بوده؛ مثلاً توهین و افترا بوده، نشر اکاذیب بوده یا انتشار اسرار. یا حبسه یا جریمۀ نقدی، معمولاً بسته به شرایط، مثلاً اینکه دفعۀ دومش بوده، شدتش چقدر بوده و… از ۹۱ روز تا ۲ سال حبس یا از ۵۰۰هزار تومن تا ۴میلیون تومن جریمۀ نقدی. مثلاً خیلی‌وقت‌ها پیش میاد که فرد گفته من چت‌های خصوصی رو منتشر می‌کنم و فقط تهدید کرده. خود تهدید جرمه و ۷۴ ضربه شلاق داره یا زندان از ۲ ماه تا ۲ سال یا همین حدودها.
قسمت دومش که گفتی شبکۀ اجتماعی می‌شه بستر جرم، اونجا مثلاً شامل چه چیزهایی می‌شه؟
ساده‌ترینش هک هست که اکانتتون رو هک می‌کنن، حالا یا چیزی منتشر می‌کنن و اتفاقی می‌افته، یا نه صرفاً فقط هک یا دسترسی به اکانتت رو تغییر می‌ده و یک کاری می‌کنه که نتونی وارد اکانتت شی. اکانتت از دسترس خارج می‌شه. خب این جرمه، قانون هم راجع بهش صراحت داره. جریمه‌اش ۹۱ روز تا ۱ سال حبسه، جریمۀ نقدی‌اش هم از ۵۰۰هزار تومن تا ۲میلیون تومن.
یا مورد دیگه انتشار محتویات مستهجنه. محتویات مستهجن هم مشخصاً منظور تصاویری است که در عرف و فرهنگی مستهجن محسوب می‌شن. مثلاً عکس‌های عریان یا فیلم و… که در بستر شبکۀ اجتماعی رخ می‌ده و یا اسکرین‌شات که میتونه از خیلی چیزها باشه و معمولاً چته که اسکرین‌شاتش رو منتشر می‌کنن. یا مثلاً طرف از صفحۀ یک تاکسی اینترنتی اسکرین‌شات می‌گیره که راننده‌اش مشخصه و یک اتهامی بهش منتسب می‌کنه و این کار جرمه، علاوه بر اینکه اون آدم شاید نمی‌خواسته آدم‌ها بدونن که راننده است، ولی در توییتر پخش شده و تهمت هم بهش زده شده، پس درواقع ۲ تا جرم داره.
فرض کن اون راننده تاکسی دست بر قضا می‌بینه و می‌ره شکایت می‌کنه و دادگاه تشکیل می‌شه، اگه اون کسی که اسکرین‌شات رو منتشر کرده بگه من نمی‌دونستم این‌کاری که انجام می‌دم جرمه، توی رأی دادگاه فرقی می‌کنه یا نه؟
نه، اصولاً می‌گیم جهل به قانون رافع مسئولیت نیست؛ یعنی اینکه من ندونم کاری جرمه، معنی‌اش این نیست که جرم نیست. وظیفۀ هر شهرونده که از قوانین باخبر باشه.
حالا اگه خود راننده از اسکرین‌شات باخبر نشه، در این صورت ما می‌تونیم کاری کنیم؟ یا چون ذی‌نفع نیستیم، اجازۀ این کار رو نداریم؟
شخص یا اشخاص دیگه نمی‌تونن، فقط خود شخص میتونه؛ مگه اینکه مثلاً منافع عمومی در خطر باشه. مثلاً یک‌سری جرائم هستن که به شبکه‌های اجتماعی مربوط نمی‌شه. مثلاً یک جا دارن جنگل تخریب می‌کنن، همۀ عموم مردم ذی‌نفع هستن و از طریق ان‌جی‌اوها می‌تونن مدعی بشن، اما اینجا جرم علیه شخص مشخصه، خود شخص یا وکیلش میتونه کاری بکنه.
خیلی از کسب‌وکارها به خاطر اینکه برای مدیریت شبکه‌های اجتماعی نیرو دارن، مجبورن که یوزر پسورد اکانت رو به طرف بدن، در این شرایط چه کاری می‌شه کرد که خیال طرف راحت باشه؟
اینجا جرم اتفاق نیفتاده، خیانت در امانت هست و ادعای شرکت در مالکیت یک دارایی معنوی. یک پیجی که دارایی ملموس شرکت محسوب می‌شده و میتونه ارزش‌گذاری بشه، درواقع به سرقت رفته و کارمند داره ازش استفادۀ شخصی می‌کنه، عنوان مجرمانه‌اش خیانت در امانته و طبیعتاً توی قرارداد قید می‌شه. حتی اگه قید نشده باشه، باز هم خیانت در امانت هست، البته به شرطی که اون کسبوکار بتونه اثبات کنه که این اکانت در اختیار آقای ایکس بوده و تحویل نمی‌ده، بعدش اون فرد باید جبران خسارت کنه و مجازات حبس و… داره.
کلاً پیشنهاد خودت چیه، اینکه آدم‌ها به خاطر فحش‌ها و توهین‌ها یا انتشار اسکرین‌شات و… شکایت کنن؟
مورد به مورد فرق می‌کنه، ولی خود من با اینکه هر موردی پیش بیاد برن شکایت موافق نیستم؛ چون ما همین‌طوری هم با کلی پرونده مواجه‌ایم که کار دادگستری رو سخت کرده. اینکه هر کامنت و مطلبی منتهی به شکایت بشه، شاید جالب نباشه، مگه موارد خاص که حیثیت یا منافع اقتصادی رو خدشه‌دار کرده باشه یا هرچیز دیگه‌ای مثل این.
بهتره که از لحاظ فرهنگی روش کار کنن تا جامعه به جرم‌بودن مسئله آگاهی پیدا کنه و پیشگیرانه عمل کنه؛ یعنی طرف با این علم که کارم جرمه، کمتر می‌ره سمت انجام‌دادنش تا اینکه انجام بشه و بعد شکایت پشت شکایت. اکانت یک سلبریتی رو که باز می‌کنی همش توهینه، نمی‌تونی از همشون شکایت کنی. خیلی از افراد نمی‌دونن جرمه و طرف هم ممکنه شکایت نکنه، ولی اگه آدم بدونه جرمه، خیلی کمک می‌کنه به کاهش این جرم‌ها.
اسپانسر: دیجی تلنت
از سه‌چهار سال پیش که اسمش را شنیدیم، روز‌به‌رو بیشتر در زندگی‌مان نفوذ کرد و حالا برای خودش به‌عنوان یک جایگاه شغلی با عنوان «دیجیتال مارکتر» قد علم کرده.
از طرفی تقاضای دیجیتال مارکتر در بازار زیاد است و از طرف دیگر دیجیتال مارکتری که تخصص کافی داشته باشد کم است. طبیعی هم هست، مگر چند سال است که به‌طور جدی داریم در این حوزه کار می‌کنیم و چند کسبوکار بزرگ داریم که فرصت آموزش و یادگیری به دیجیتال مارکترها داده باشند که حالا پاسخ‌گوی این حجم درخواست باشند.
دیجی تلنت پل ارتباط دیجیتال مارکترها و کسب‌وکارهاست. آن‌ها با تهیۀ بانک مشاغل و استانداردسازی شرح مشاغل دیجیتال مارکتینگ، می‌خواهند میزان انتظارات دیجیتال مارکتر و کارفرما از همدیگر را تنظیم کنند.
ارزیابی رزومه، صلاحیت‌ها و شایستگی‌های شغلی دیجیتال مارکترها، تهیۀ برنامۀ توسعۀ شخصی، تست‌های خودشناسی و مشاورۀ منابع انسانی دیجیتال مارکتینگ به سازمان‌ها، از خدمات و برنامه‌های اصلی دیجی تلنت برای سامان‌دهی حوزۀ منابع انسانی در اکوسیستم دیجیتال مارکتینگ است.