با توجه به موضوع چالشی و بحث‌برانگیز جرم اسکرین شات و مجازات اسکرین شات، در این نوشته قصد داریم دربارۀ قوانین و فرهنگ‌های مختلف در قبال گرفتن اسکرین شات و انتشار آن توضیحاتی ارائه دهیم و ببینیم آیا گرفتن اسکرین شات جرم است یا خیر.
آیا اسکرین شات جرم است؟
اگر تصویری از خودمان را در فضای مجازی به‌صورت پابلیک (با تعریفِ دردسترس‌بودن برای همه) منتشر کنیم، دیگر بحث اخلاق و… مطرح نیست؛ چون در تعریف صفحۀ پابلیک، سکیورتی مطرح نیست. اما در جواب به این سؤال که آیا گرفتن اسکرین شات جرم است یا خیر، باید بگوییم گرفتن اسکرین شات به‌خودیِ‌خود جرم و خلاف نیست، بلکه انتشار آن با اهدافِ سوء، خلاف است و مجازات دارد. برای همین هم در فیلم‌های خارجی می‌بینیم که پلیس قبل از بازجویی می‌گوید: «بازجویی داره ضبط می‌شه.»
جرم پخش اسکرین شات در دنیا
پخش اسکرین شات در هر کجای دنیا از یک قانون تبعیت می‌کند؛ برای مثال، شرکت HG.org که یک شرکت مطرح حقوقی در آمریکاست، نوشته است که انتشار اسکرین شات برای انتقام، در برخی ایالت‌ها آزاد است. یا مثلاً اینستاگرام در قوانینش می‌گوید که امکان بازنشر محتواهای شخصِ دیگری را در صفحۀ خودتان ندارید. در سایت Life Hacker نوشته شده که ارسال اسکرین شات شخصی (بین دو نفر) هم می‌تواند جرم محسوب شود که البته به چند عامل بستگی دارد، ازجمله:
- هدف از انتشار اسکرین شات
- ماهیت کلی اسکرین شات گرفتن
- میزان ضرورت گرفتن اسکرین شات
جای دیگری در سایت Ask MetaFilter گفته شده: «اگر شما از یک نرم‌افزاری برای پرسیدن سؤال و رفع اشکالتان هم اسکرین شات بگیرید، عملاً حقوق طراح نرم‌افزار و کپیرایت و… را خدشه‌دار می‌کنید و احتمال اینکه مجرم شناخته شوید وجود دارد.» همچنین دربارۀ نقض کپیرایت ابتدا جریمۀ نقدی در نظر گرفته می‌شود و بعد، بسته به حجم و بزرگی پخش اسکرین شات، زندان هم برای آن در نظر می‌گیرند.
اسنپ‌چت درخصوص مجازات انتشار اسکرین شات معتقد است:
شما می‌توانید از چت خود با دیگران اسکرین شات بگیرید، ولی طبق قانون اگر سوءاستفاده کنید، مجازات می‌شوید.
سایت Purdue به این موضوع خیلی دقیق‌تر نگاه کرده و گفته:
اسکرین شات گرفتن از چت‌های دو‌نفره و انتشار آن جای شکایت دارد، اما این دربارۀ چت‌روم‌ها صدق نمی‌کند.
مجازات انتشار اسکرین شات در ایران
حالا شاید این سؤال برایمان پیش بیاید که در ایران جرم پخش اسکرین شات چیست؟ آیا گرفتن اسکرین شات جرم است؟ به گزارش گروه اجتماعی برنا: «طبق قانون مجازات اسلامی در مادۀ ۷۴۵ (مادۀ ۱۶ قانون جرائم رایانه‌ای)، انتشار اسکرین شات از چت شخصی افراد جرم محسوب شده و مجازات آن ۷۴ ضربه شلاق و ۲ سال حبس است.»
سؤال مهم دیگری که مطرح می‌شود این است که آیا اسکرین شات سند محسوب می‌شود؟
- مطابق قانون،افشای اطلاعات‌ِ خصوصی، جرم است. قانون مجازات اسلامی، در مادۀ ٧۴۵ (مادۀ ١۶ قانون جرائم رایانه‌ای)، صراحتاً افشای اسرار خصوصی دیگران را جرم دانسته و حکم اسکرین شات را جزای نقدی و تا دو سال حبس در نظر گرفته است. البته اسرار خصوصی در قانون ایران به‌صورت مشخص تعریف نشده‌اند و صرفاً در مادۀ ٨ قانون (احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی) نامه‌ها، عکس‌ها، نوشته‌ها و فیلم‌های خصوصی را از مصادیق بارز آن دانسته‌اند.
- در رویۀ قضایی و نظام عرفی، دایرۀ اسرار خصوصی از این هم وسیع‌تر است ونسخه‌های پزشکی، احکام دادگاه‌ها و اسناد مالی هم در این زمره قرار می‌گیرند.
- تهدید به انجام عملی که ممکن است موجب ضرر آبرویی یا شرافتی یا افشای اسرار خانوادگی شود، خواه تهدیدکننده به این واسطه تقاضای مال به قصد اخاذی کرده باشد، خواه نکرده باشد، جرم مستقلی است که براساس مادۀ ۶۶٩ قانون مجازات اسلامی تا هفتاد‌وچهار ضربه شلاق یا تا دو سال حبس برای آن در نظر گرفته شده است.
بنابراین همین که کسی ما را به افشای اطلاعات خصوصی (شامل عکس‌ها، متن چت‌ها، صدای ضبط‌شده، فیلم و…) تهدید کرده باشد، حتی اگر هرگز آن عمل را انجام ندهد (که در اکثریت مواقع این تهدیدات هرگز عملی نمی‌شود)، ارتکاب جرم تهدید از سوی او قطعی و برای ما قابل شکایت و پیگیری است.
منابع