باتوجه‌به موضوع چالشی و بحث‌برانگیز جرم اسکرین‌شات و مجازات اسکرین‌شات در این نوشته قصد دارم دربارۀ قوانین و فرهنگ‌های مختلف در قبال گرفتن اسکرین‌شات و انتشار آن توضیحاتی ارائه بدهم.
اگر تصویری از خودتان را در فضای مجازی به‌صورت پابلیک (با تعریفِ دردسترس‌بودن برای همه) منتشر کردید، دیگر بحث اخلاق و… مطرح نیست. چون در تعریف صفحۀ پابلیک، سکیورتی مطرح نیست. اسکرین‌شات‌گرفتن به‌خودیِ‌خود خلاف نیست، بلکه انتشار آن با اهداف سوء خلاف است و مجازات دارد. برای همین هم در فیلم‌های خارجی می‌بینید که پلیس قبل از بازجویی می‌گوید: «بازجویی داره ضبط می‌شه.»
انتشار اسکرین‌شات در دنیا
مثلا شرکت HG.org که یک شرکت مطرح حقوقی در آمریکاست، نوشته است انتشار اسکرین‌شات برای انتقام، در یک سری از ایالت‌ها آزاد است! یا مثلاً اینستاگرامدر قوانینش می‌گوید که امکان بازنشر محتواهای شخصِ دیگری را در صفحۀ خودتان ندارید. در سایت Life Hacker نوشته شده که ارسال اسکرین‌شات شخصی (بین دو نفر) هم می‌تواند جرم محسوب شود که البته به چند عامل بستگی دارد. عواملی مثل:
- هدف از انتشار؛
- ماهیت کلی اسکرین‌شات‌گرفتن؛
- میزان ضرورت اسکرین‌شات‌گرفتن.
جای دیگری در سایت Ask MetaFilter می‌گوید: «اگر شما از یک نرم‌افزاری برای پرسیدن سؤال و رفع اشکالتان هم اسکرین‌شات بگیرید، عملاً حقوق طراح نرم‌افزار و کپی‌رایت و… را خدشه‌دار می‌کنید و احتمال اینکه مجرم شناخته شوید وجود دارد!» همچنین دربارۀ نقض کپی‌رایت ابتدا جریمۀ نقدی در نظر گرفته می‌شود و بعد بستگی به حجم و بزرگی پخش اسکرین‌شات، زندان هم برای آن در نظر می‌گیرند.
اسنپ‌چت درخصوص اسکرین‌شات‌گرفتن شما معتقد است: «شما می‌توانی از چت خود با بقیه اسکرین‌شات بگیری، ولی خب طبق قانون اگر سوءاستفاده کنی، مجازات می‌شوی».
سایت Purdue به این موضوع خیلی دقیق‌تر نگاه کرده و گفته: «اسکرین‌شات‌گرفتن از چت‌های دو‌نفره و انتشار آن جای شکایت دارد، اما این دربارۀ چت‌روم‌ها صدق نمی‌کند.»
انتشار اسکرین‌شات در ایران
حالا شاید این سوال برایتان پیش بیایید که آیا گرفتنِ اسکرین‌شات جرم است؟ جرم پخش کردن اسکرین‌شات چیست؟ به گزارش گروه اجتماعی برنا: «طبق قانون مجازات اسلامی در مادۀ ۷۴۵ (مادۀ ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای) انتشار اسکرین‌شات از چت شخصی افراد جرم محسوب شده و مجازات آن ۷۴ ضربه شلاق و ۲ سال حبس است.»
اما سوالی که پیش میاد اینه که آیا اسکرین‌شات سند محسوب می‌شود؟
- مطابق قانون، افشای اطلاعات‌ِ خصوصی، جرم است. قانون مجازات اسلامی، صراحتاً در مادۀ ٧۴۵ (مادۀ ١۶ قانون جرائم رایانه‌ای) افشای اسرار خصوصی دیگران را جرم دانسته و حکم اسکرین‌شات را جزای نقدی و تا دو سال حبس در نظر گرفته است. البته اسرار خصوصی در قانون ایران به‌صورت مشخص تعریف نشده‌اند و صرفاً در مادۀ ٨ قانون (احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی) نامه‌ها، عکس‌ها، نوشته‌ها و فیلم‌های خصوصی را از مصادیق بارز آن دانسته‌اند.
- در رویۀ قضایی و نظام عرفی، دایرۀ اسرار خصوصی از این هم وسیع‌تر است و نسخه‌های پزشکی، احکام دادگاه‌ها و اسناد مالی هم در این زمره قرار می‌گیرند.
- تهدید به انجام عملی که ممکن است موجب ضرر آبرویی یا شرافتی یا افشای اسرار خانوادگی شود، خواه تهدیدکننده به این واسطه تقاضای مال به قصد اخاذی کرده یا نکرده باشد، جرم مستقلی است که براساس مادۀ ۶۶٩ قانون مجازات اسلامی تا هفتاد‌وچهار ضربه شلاق یا تا دو سال حبس برای آن در نظر گرفته شده است.
بنابراین همین که کسی شما را تهدید به افشای اطلاعات خصوصی (شامل عکس‌ها، متن چت‌ها، صدای ضبط‌شده، فیلم و…) کرده باشد، حتی اگر هرگز آن عمل را انجام ندهد (که در اکثریت مواقع این تهدیدات هرگز عملی نمی‌شود)، ارتکاب جرم تهدید از سوی او قطعی و برای شما قابل شکایت و پیگیری است.
منابع